Otànnugbo Kano tọn

Otànnugbo Kano tọn (Tarikh arbab hadha al-balad al-musamma Kano to ogbè Arabic tọn mẹ) yin ogbè Arabic tọn he ye yi alọ dó kan dai he bẹ kandai mẹhe dugan to Kano lẹ mẹ hẹn.

Bladopọ

Otànnugbo Kano tọn bẹ kandai mẹhe dugan to Kano tọn hẹn sọn godo jẹ owhe kanweko aotọ AD tọn lẹ. E dọhó gando whẹndo widopo go mẹhe nọ yise dọ nuhe tin lẹpo wẹ tindo gbigbọ po alindọn he to anadena ye po lẹ tọn (taidi ojẹ̀-datọ lẹ, ahàn-datọ lẹ, kavi ayátọ lẹ) mẹhe yin avase na gbọn nukọ̀ntọ sinsẹ̀n tọn yetọn dali dọ jonọ̀ de na wá bo na sán atín wiwe yetọn liai bo nasọ hò otẹ̀n yetọn yí sọn ye si: "Eyin e ma wá to whenu mìtọn mẹ, po nujikudo po wẹ n do to didọ dọ e na wá to ovi mìtọn lẹ sin whenu, bo na sọ gbawhàn mẹlẹpo tọn to Otò ehe mẹ" (Palmer 1928: III: 98). Na nugbo tọn, dawe de he yinkọ etọn nọ yin Bagauda wa to ojlẹ pẹẹde godo, bo gbawhàn, bosọ lẹzun Ahọlu tintan Otò Kano tọn sọgbe hẹ otànnugbo lọ (Palmer 1928: III: 97-100).

Bẹjẹeji Wekantọ yinyin etọn

Otànnugbo Kano tọn he ko tin hóhó yin kinkan to gblagbla owhe 1880 tọn lẹ mẹ gbọn Malam Barka, Dan Rimi (high-ranking slave official) he wazọ́n na Muhammad Bello, podọ Sarkin Kano tọn (Ahọlu Otò Kano tọn) po he du ahọlu sọn owhe 1882 jẹ 1893 tọn mẹ.

Otànnugbo lọ sọgan nọtena kọndopo kavi bẹplidopọ azọ́n hóhó tọn lẹ tọn. Vọ́kan hoho lọ tọn gbẹ po to ovivi Malam Idris al-Khilawiy to Otò Kano.

Lẹdogbedevomẹ lẹ

Lẹdogbedevomẹ he yin yinyọnẹn hugan wẹ Sir Richmond Palmer's 1908 lẹdogbedevomẹ Glensigbe tọn. Palmer's 1908 lẹdogbedevomẹ Glensigbe tọn Otànnugbo Kano tọn yin mimọ sọn kandai alọmẹ tọn he yin mimọ to Sabon Gari sẹpọ Kastina, agewaji otò Naijilia tọn mẹ.

Lẹdogbedevomẹ owhe 1933 tọn to Hausagbe mẹ lọsu sọ tin gbọn Rupert M. East dali, bo tindo hosọ lọ Labarun Hausawa da Makwabtansu: Littafi na biyu. Na lẹdogbedevomẹ ehelẹ yi dodonu wunmẹwunmẹ lẹ zan hugan lẹdogbedevomẹ Palmer's tọn wutu, kandai East's ton lẹ tindo vogbingbọn delẹ sọn kandai Palmer's tọn lẹ mẹ.

Todohukanji Ahọlu he du lẹ tọn

Pọnfi lọsu: Todohukanji Ahọlu Otò Kano tọn lẹ po gandutọ Bagauda tọn lẹpo po

Todohukan Gandutọ Kano tọn lẹ tọn to Otànnugbo Kano tọn mẹ po owhe gandudu tọn yetọn lẹ po tọn:

1. Bagauda (999-1063)
2. Warisi (1063-1095)
3. Gijimasu (1095-1134)
4. Nawata and Gawata (1134-1136)
5. Yusa (Tsaraki) (1136-1194)
6. Naguji (1194-1247)
7. Gugua (1247-1290)
8. Shekkarau I (1290-1307)
9. Tsamiya (1307-1343)
10. Osumanu Zamnagawa (1343-1349)
11. Yaji I (1349-1385)
12. Bugaya (1385-1390)
13. Kanajeji (1390-1410)
14. Umaru (1410-1421)
15. Dauda (1421-1438)
16. Abdullahi Burja (1438-1452)
17. Dakauta (1452)
18. Atuma (1452)
19. Yakubu (1452-1463)
20. Muhammad Rimfa (1463-1499)
21. Abdullahi (1499-1509)
22. Muhammad Kisoki (1509-1565)
23. Yakufu (1565)
24. Dauda Abasama I (1565)
25. Abubakr Kado (1565-1573)
26. Muhammad Shashere (1573-1582)
27. Muhammad Zaki (1582-1618)
28. Muhammad Nazaki (1618-1623)
29. Kutumbi (1623-1648)
30. Alhaji (1648-1649)
31. Shekkarau II (1649-1651)
32. Muhammad Kukuna (1st reign) (1651-1652)
33. Soyaki (1652)
34. Muhammad Kukuna (2nd reign) (1652-1660)
35. Bawa (1660-1670)
36. Dadi (1670-1703)
37. Muhammad Sharefa (1703-1731)
38. Kumbari (1731-1743)
39. Alhaji Kabe (1743-1753)
40. Yaji II (1753-1768)
41. Babba Zaki (1768-1776)
42. Dauda Abasama II (1776-1781)
43. Muhammad Alwali (1781-1807)
44. Sulimanu (Suleiman) (1807-1819)
45. Ibrahim Dabo (1819-1846)
46. Osumanu (Usman I) (1846-1855)
47. Abdullahi (1855-1883)
48. Muhammad Bello (1883-1892)