Muhammad Kukuna

Muhammad Kukuna yin malenugán otò Kano tọn bo dugan sọ́n owhe 1651 jẹ 1652, podọ sọ́n owhe 1652 jẹ 1660. Gandudu etọn yin nukundiọsọ́ to owhe 1652 gbọn Soyaki dali.

Otàn gbẹzan tọn to otànnugbo Kano tọn mẹ

Otàn gbẹzan Muhammad Kukuna tọn sọ́n Palmer 1908 lẹdogbedevomẹ yovogbemẹ tọn otannugbo Kano tọn tin to Odo. Mohamma Kukuna wẹ yin Saraki gbannukunawetọ́. Yinkọ Onọ etọ̀n tọn wẹ Goro. É dugan na owhe dopo to whenue e lẹzun Saraki godo. Mẹhe yin Madawaki Kuma lọ wẹ dogodo e, bo ze húhlọ́n lọ do alọmẹ na ylọẹn ylọvi etọn Soyaki he yin ovi Fasuma ton. Mohamma Kukuna bíọ́ Gidan Rumfa bo nọ finẹ na Àzán Kandeko. Enẹgodo É wlé Madawakin Kano. É bẹ Yọnnu Awhli lẹ pli, bo ze Madawaki lọ do Kẹtẹkẹtẹ de ji, Bo jo e do alọmẹ na awli lọ lẹ nado ze e danpe gbọn tohomẹ. Ye basi pẹ́pẹ́ dile e ko nagbe dó. Madawaki lọ kú na adì wutu. Kukuna yàn Fasuma, he yin asì Shekkarau tọn bo yin Onọ Soyaki tọn, na adì he to homẹ ná ovi etọn wutu. É gbáhọ̀ do Durumin Yer Madawaki. To owhè he bọdego mẹ Sarkin Kworarafa Adashu wa nado funawhàn hẹ́ Kano. Sarki Kano yi Yan Magada, bo nọ finẹ na azán ṣinnawe, enẹgodo e yi Auyo podọ Abewa bo nọ finẹ na azán kande. To whenue e lẹkọ wa Kano é mọdọ Kworarafa ko hẹn Kofan Kawayi lọ gblé. É nọte na azán ṣinawe whẹpo dó zinzọnlin gbọn todaho lọ mẹ to samẹdi, bo gọ̀ biọ́ ohọ̀ etọn mẹ bo nọ họmẹ na azán awè. To lundi, é gọ̀ Kofan Kawayi gbá. Nuhe é wa to tintan whenu zọn bọ gbẹtọ lẹ ylọ́ ẹ̀ dọ “Gewayer Garu,” bosọ́ nọ yin yiylọdọ “Na chin Kassa.” To lundi lọ wẹ é ylọ́ Marguzawa lẹpo pli nado dọnudo yé. ye nọ finẹ na azán konukundopo. Bọ ye nọ ho ajì, bo nọ yi ogàn do ho yedelẹ to ota. Saraki na ye nuniná lẹ, bosọ́ kan mẹhe yin agbàgo yetọn bíọ́. To whenue ye dọna ẹn dọ zanku wẹ, é dọna ẹn dọ “To owhe he ja, dike sunnu towe lẹ ni wafi po ‘hauyias’ po to abọ́ yetọn lẹ ji.” “Eyin a wamọ, Zanku,”, “saraki depope ma na sọ́ yín yinyan gbede.” wẹ Kukuna dọ. Enẹgodo é sẹ́mẹ dó Liman Yandoiya, podọ to whenue e ko na ẹn nunina susu lẹ godo, é dọna ẹn dọ “n jlo dọ a ni nami òbó he na zọn bọ Saraki depope ma na sọgan yin yinyan sọ́n Otò Kano tọn mẹ ba.” Liman dọna ẹn dọ,“n na ná we, ṣigba a dona nami nunina devo lẹ.” Kukuna wamọ bo na ẹn nunina akúẹ́gegenu tọn lẹ (silver po gold) po. Liman dọna Kukuna dọ ni dì dopo to òbó lọ mẹ dó Turaki Mainya sìn whegbe, dopo dó Turakin Kuka sìn whegbe, ohọ̀ nukọakúẹ́ tọn Otò Kano tọn. Miyọ́n dona yín fíflọ́ dó òbó lọ ji egbesọ́egbesọ́, bo na Saraki lọ jidide dọ, eyin é hodo gbedide emitọn gando onu ehelẹ go, Saraki depope ma na sọ́ yín yinyan gbede. Kukuna wamọ, bo dugan na owhè ṣinatọ̀n po osùn ṣinawe po gbọnvona dehe é ko zán wayi. enẹgodo eyin yinyan.