Kansẹẹ-zọ̀n
|
This article is written in Gun (Gungbe) |
Kansẹẹ-zọ̀n yin awutu de he nuvikun nọ whẹn bo ma gan yin nukunpedego, e no ma, bosọ nọ sẹtẹnna nuvikun devo lẹ. To mẹhe mado nuvikun, nuvikun lẹ nọ yin nukunpedego to nuvikun susu lẹ mẹ nuvikun he to gangan lẹ nọ ma yede to aliho he sọgbe mẹ, bonọ yinuwa topọmẹ na ji nuvikun devo lẹ po kansa, aliho titengbe nuvikun mima tọn ehe ma sọgan tin to anadenanu glọ. Nuvikun lẹ nọ diọ yede na Mutations ko jọ to Genes yetọn mẹ. Nuvikun he yin jiji ehelẹ sọ yin kansẹrọsi. Eyin nuvikun ehelẹ ma yin adadiọna, ṣigba bo ma yede bo yi sọgbe hẹ ninọmẹ etọn tintan e ma ko yin bibẹpla. E nọ yin yiylọdọ nutitẹ kavi ogba. Nutitẹ kavi ogba ma nọ saba yin awugblenu na ogbẹ, na ye sọgan yin sisansẹ, huganmọ ogba kavi nutitẹ delẹ nọ sọawuhia to fihe ye ma sọgan yin sisansẹ te lẹ. E sọ sọgan yin awugblenamẹnu. Nutitẹ apọnmẹ tọn he ma yin nudego ehelẹ, ohia kansẹẹ-zọ̀n tọn delẹ nọ yin bibẹ gbọn nuvikun kansẹẹ-zọ̀n tọn he to tẹnmẹ diọna devo lẹ dali. Ehe sọgan yin yiylọdọ Metastasis. Metastasis yin aliho de he nuvikun kansẹẹ-zọ̀n tọn delẹ gbọn ohun mẹ kavi lymphatic system. Yin ehe wa ayimẹ, mẹde he ma tindo kansẹẹ-zọ̀n gan ma ẹ gbọn agbasa lọ mẹ. Gbonmọ dali nuvikun ehelẹ ma sọgan wazọn ganji bọ agbasa lọ blebu nọ jẹ gbigble ji, kavi sọgan yin huhu. Kansẹẹ-zọ̀n sọgan yinuwado mẹdepope ji kavi do mehe do owhe depopeji susu to kansẹẹ-zọ̀n nọ yinuwa do mẹji to whenue ye to whiwhẹn na mẹlọ sin DNA nọ to whiwhẹn eyin yelọsu to whiwhẹn, DNA lọ yin biblẹpa, dehe ko yin hinhẹngble to hoho whenu lẹ sọgan yin awugblena. Dopo to kansẹẹ-zọ̀n he nọ saba yin mimọ to joja sunnu lẹ ṣẹnṣẹn gbọnvo na mẹho lẹ tọn, e yin kansa nọ yinuwado atọ sunnu tọnji. Kansẹẹ-zọ̀n yin dopo to dehe klohugan bọ suhugan dodinanu dohia dọ e nọ saba hẹn okú wa to oto he ko hun nukun lẹ mẹ. Nuplọnmẹ gbọn kansẹẹ-zọ̀n po nukunpedonugo ehelẹ po nọ yin yiylọdọ Oncology.
Nuhe nọ dọn kansẹẹ-zọ̀n
jladoKansẹẹ-zọ̀n yin dopo to awutu he to oku hẹnwa hugan to gbẹmẹ. E nọ dọn diblayi 12.5% (kavi mima dopo to ṣìẹnẹ mẹ)to oku he to jijọ lẹdo aihọnpe. Sọgbe hẹ tito World Health Organization(WHO). Wunmẹ vovo kansẹẹ-zọ̀n tọn wẹ tindo ninọmẹ voovo he ye nọ yin bibẹ gbọn nudelẹ he yin yinyọnẹn gbọn azọn lọ bibẹ dali to apa voovo agbasa mitọn dali. Di apajlẹ, taba zinzan (gbọn nunu kavi aliho devo ) sọgan dọn kansẹẹ-zọ̀n devo lẹ, delẹ he taidi afuje, onu, odẹ, po kansẹẹ-zọ̀n vẹgo tọn po. Nudevo lẹ he yin yinyọnẹn he nọ bẹ kansẹẹ-zọ̀n plamẹ kavi he gan zọn bọ gbẹtọ nabẹ kansẹẹ-zọ̀n wẹ huhlọn sinsinyẹn he tin to owhe mẹ, x-rays to ninọmẹ susu mẹ, awusọhia do wenuvọ(di apajlẹ to nuclear power point) chemical lẹ po azọnwanu he nọ yin yiyizan to hogbigba ba po nulebibasi mẹ. (Di apajlẹ asbestos po benzene) oju susu po nuvikun he sọgbe to nududu mẹ, jẹhọn po osinwin lẹ hihenflu, atinsinsẹn he ma pemẹnu, omalẹ po nududu devo lẹ ma pe nuhe to yinyin bibiọ na agbasa lọ nido wazọn ganji, ahan sinsinyẹn nunu po chemical delẹ he nọ yín yiyizan to whegbe lẹpo, kansẹẹ-zọ̀n delẹ nọ yin bibẹ gbọn wanvuu he yin mayinnukundomọ lẹ dali. Mẹdelẹ he ko nọ gando onu monkọ lẹ go no yawu bẹ kansẹẹ-zọ̀n ṣigba e ma yin yemẹpo.
Ninọmẹ voovo lẹ
jladoNinomẹ voovo lẹ mẹ wẹ kansẹẹ-zọ̀n nọ sọawuhia te, dehe nọ yawu yin mimọ lẹ wẹ
- Kansẹẹ-zọ̀n Anọ tọn.
- Kansẹẹ-zọ̀n Apọnmẹ tọn.
- Kansẹẹ-zọ̀n Ahunmẹ tọn.
- Kansẹẹ-zọ̀n Atọ tọn
- Mesothelioma(dehe nọ saba bẹsọn afuje mẹ bo nọ zọn bọ gbigbọ nọ doalọte na whenu susu)
- Kansẹẹ-zọ̀n afuje tọn
Nukunpedomẹgo kansẹẹ-zọ̀n tọn
jladopọngbọ ma tin na kansẹẹ-zọ̀n, e sọgan yin pinpọngbọ eyin nuvikun tiuntiun kansẹẹ-zọ̀n tọn yin sinsan sẹ kavi yin huhu to fidopo. Ehe zẹẹmẹdo dọ eyin kansẹẹ-zọ̀n lọ yawu yin nukunpedego e na mọtẹn bo fle azin do lanmẹ,(na kansẹẹ-zọ̀n sin nuvikun lọ lẹ ma na mọtẹn nado na huhlọn yede nado gbapẹ gbọn lanmẹ bo na wa lẹzun nuhe ma sọgan yin pinpọngbọ). Nukunpedomẹgo susu lẹ wẹ tin nado sọgan yin yiyizan nado penukundogo kansẹẹ-zọ̀n go, nukunpedomẹgo lọ lẹ die
- Radiotherapy (radiation therapy) dehe nọ zan huhlọn owhe tọn do hu nuvikun tiuntiun kansẹẹ-zọ̀n tọn lẹ.
- Chemotherapy: dehe amasin he do huhlọn lẹ nọ yin yiyizan nado hu wanvu kansẹẹ-zọ̀n tọn lẹ.
- Immunotherapy nọ wazọn gbọn huhlọn didepo po huhlọn mimọyi kavi gbọn aṣẹ huhuna immune response.
- Mẹzizẹ nado de apa de ji nutitẹ lọ te. To mẹzizẹ godo, mẹhe yin zizẹ lọ sọgan wa do nuhudo radiotherapy kavi chemotherapy nado sọgan glọnalina na nutitẹ lọ nado whẹn.