Kansɛɛ-zɔ̀n/guw-bj

Gun (Bénin)

Gun (Gungbe)

Cet article est écrit en Gun (Bénin)

Kansɛɛ-zɔ̀n nyí awutu ɖé xe nuvikun nɔ hwɛn bo ma gan nyí nukúnkpéɖégo, é no ma, bosɔ nɔ sɛtɛnna nuvikun ɖevo lɛ. To mɛxe madó nuvikun, nuvikun lɛ nɔ nyí nukúnkpéɖégo to nuvikun susu lɛ mɛ nuvikun xe to gangan lɛ nɔ ma yěɖé to alixo xe sɔgbe mɛ, bonɔ nyíuwa tokpɔmɛ ná ji nuvikun ɖevo lɛ kpó kansa, alixo titewungbe nuvikun mima tɔn éxe ma sɔgan tin to anaɖénanu glɔ. Nuvikun lɛ nɔ ɖiɔ yěɖé ná Mutations ko jɔ to Genes yětɔn mɛ. Nuvikun xe nyí jiji éxelɛ sɔ nyí kansɛrɔsi. Enyi nuvikun éxelɛ ma nyí adaɖiɔna, cigbǎ bo ma yěɖé bo yi sɔgbe xɛ ninɔmɛ étɔn tintan é ma ko nyí bibɛkpla. É nɔ nyí yiylɔɖɔ nutitɛ kavǐ ogba. Nutitɛ kavǐ ogba ma nɔ saba nyí awugblenu ná ogbɛ, ná yě sɔgan nyí sisansɛ, húgǎnmɔ ogba kavǐ nutitɛ ɖélɛ nɔ sɔawuxya to fixe yě ma sɔgan nyí sisansɛ te lɛ. É sɔ sɔgan nyí awugblenamɛnu. Nutitɛ akpɔnmɛ tɔn xe ma nyí nuɖégo éxelɛ, ohia kansɛɛ-zɔ̀n tɔn ɖélɛ nɔ nyí bibɛ gbɔn nuvikun kansɛɛ-zɔ̀n tɔn xe to tɛnmɛ ɖiɔna ɖevo lɛ dali. éxe sɔgan nyí yiylɔɖɔ Metastasis. Metastasis nyí alixo ɖé xe nuvikun kansɛɛ-zɔ̀n tɔn ɖélɛ gbɔn ohun mɛ kavǐ lymphatic system. nyí éxe wa ayimɛ, mɛɖé xe ma tindó kansɛɛ-zɔ̀n gan ma ɛ gbɔn agbasa lɔ mɛ. Gbonmɔ dali nuvikun éxelɛ ma sɔgan wazɔn ganji bɔ agbasa lɔ blebu nɔ jɛ gbigble ji, kavǐ sɔgan nyí xuxu. Kansɛɛ-zɔ̀n sɔgan nyíuwadó mɛɖékpókpé ji kavǐ dó mexe dó oxwe ɖékpókpéji susu to kansɛɛ-zɔ̀n nɔ nyíuwa dó mɛji to hwenue yě to xwihwɛn ná mɛlɔ sin DNA nɔ to xwihwɛn enyi yělɔsu to xwihwɛn, DNA lɔ nyí biblɛkpa, ɖéxe ko nyí hinhɛngble to xoxo hwenu lɛ sɔgan nyí awugblena. Ɖokpó to kansɛɛ-zɔ̀n xe nɔ saba nyí mimɔ to joja sunnu lɛ cɛncɛn gbɔnvo ná mɛxo lɛ tɔn, é nyí kansa nɔ nyíuwadó atɔ sunnu tɔnji. Kansɛɛ-zɔ̀n nyí ɖokpó to ɖéxe klohúgǎn bɔ suhúgǎn dódǐnanu dóxya ɖɔ é nɔ saba hɛn okú wa to oto xe ko hun nukún lɛ mɛ. Nukplɔ́nmɛ gbɔn kansɛɛ-zɔ̀n kpó nukúnkpédónugo éxelɛ kpó nɔ nyí yiylɔɖɔ Oncology.

Nǔxe nɔ ɖɔn kansɛɛ-zɔ̀n

Kansɛɛ-zɔ̀n nyí ɖokpó to awutu xe to oku hɛnwa húgǎn to gbɛmɛ. É nɔ ɖɔn ɖiblayi 12.5% (kavǐ mima ɖokpó to cìɛnɛ mɛ) to oku xe to jijɔ lɛdó ayihɔ́nkpé. Sɔgbe xɛ tito World Health Organization (WHO). Wunmɛ vovo kansɛɛ-zɔ̀n tɔn wɛ tindó ninɔmɛ voovo xe yě nɔ nyí bibɛ gbɔn nudelɛ xe nyí nyínywɛ gbɔn azɔn lɔ bibɛ dali to akpa voovo agbasa mitɔn dali. ɖi akpajlɛ̌, taba zinzan (gbɔn nunu kavǐ alixo ɖevo) sɔgan ɖɔn kansɛɛ-zɔ̀n ɖevo lɛ, ɖélɛ xe tayiɖi afuje, onǔ, oɖɛ, kpó kansɛɛ-zɔ̀n vɛgo tɔn kpó. Nuɖevo lɛ xe nyí nyínywɛ xe nɔ bɛ kansɛɛ-zɔ̀n kplamɛ kavǐ xe gan zɔn bɔ gbɛtɔ́ nábɛ kansɛɛ-zɔ̀n wɛ xuhlɔn sinsinnyɛ xe tin to oxwe mɛ, x-rays to ninɔmɛ susu mɛ, awusɔxya dó wenuvɔ (ɖi akpajlɛ̌ to nuclear power point) chemical lɛ kpó azɔnwanu xe nɔ nyí yiyizan to xogbigba ba kpó nulebibasí mɛ. (ɖi akpajlɛ̌ asbestos kpó Benzene) oju susu kpó nuvikun xe sɔgbe to nuɖuɖu mɛ, jɛhɔn kpó osinwin lɛ xixenflu, atinsinsɛn xe ma kpémɛnu, omalɛ kpó nuɖuɖu ɖevo lɛ ma kpé nǔxe to nyínyi bibyɔ́ ná agbasa lɔ nidó wazɔn ganji, ahan sinsinnyɛ nunu kpó chemical ɖélɛ xe nɔ nyí yiyizan to xwegbe lɛkpó, kansɛɛ-zɔ̀n ɖélɛ nɔ nyí bibɛ gbɔn wanvuu xe nyí manyinukúndómɔ lɛ dali. Mɛɖélɛ xe ko nɔ gandó onǔ monkɔ lɛ go no yawu bɛ kansɛɛ-zɔ̀n cigbǎ é ma nyí yěmɛkpó.

Ninɔmɛ voovo lɛ

Ninomɛ voovo lɛ mɛ wɛ kansɛɛ-zɔ̀n nɔ sɔawuxya te, ɖéxe nɔ yawu nyí mimɔ lɛ wɛ

• Kansɛɛ-zɔ̀n Anɔ tɔn.
• Kansɛɛ-zɔ̀n Akpɔnmɛ tɔn.
• Kansɛɛ-zɔ̀n Ahunmɛ tɔn.
• Kansɛɛ-zɔ̀n Atɔ tɔn
• Mesothelioma (ɖéxe nɔ saba bɛsɔ́n afuje mɛ bo nɔ zɔn bɔ gbigbɔ nɔ dóalɔte ná hwenu susu)
• Kansɛɛ-zɔ̀n afuje tɔn

Nukúnkpédómɛgo kansɛɛ-zɔ̀n tɔn

kpɔngbɔ ma tin ná kansɛɛ-zɔ̀n, é sɔgan nyí kpinkpɔngbɔ ényi nuvikun tiuntiun kansɛɛ-zɔ̀n tɔn nyí sinsan sɛ kavǐ nyí xuxu to fiɖokpó. éxe zɛɛmɛdó ɖɔ ényi kansɛɛ-zɔ̀n lɔ yawu nyí nukúnkpéɖégo é ná mɔtɛn bo fle azin dó lanmɛ,(na kansɛɛ-zɔ̀n sin nuvikun lɔ lɛ ma ná mɔtɛn nádó ná xuhlɔn yěɖé nádó gbakpɛ gbɔn lanmɛ bo ná wa lɛzun nǔxe ma sɔgan nyí kpinkpɔngbɔ). Nukúnkpédómɛgo susu lɛ wɛ tin nádó sɔgan nyí yiyizan nádó kpénukúndógo kansɛɛ-zɔ̀n go, nukúnkpédómɛgo lɔ lɛ ɖie

• Radiotherapy (radiation therapy) ɖéxe nɔ zan xuhlɔn oxwe tɔn dó xu nuvikun tiuntiun kansɛɛ-zɔ̀n tɔn lɛ.
• Chemotherapy: ɖéxe amasin xe dó xuhlɔn lɛ nɔ nyí yiyizan nádó xu wanvu kansɛɛ-zɔ̀n tɔn lɛ.
• Immunotherapy nɔ wazɔn gbɔn xuhlɔn ɖiɖékpó kpó xuhlɔn mimɔyi kavǐ gbɔn acɛ xuhuna immune response.
• Mɛzizɛ nádó ɖé akpa ɖé ji nutitɛ lɔ te. To mɛzizɛ godo, mɛxe nyí zizɛ lɔ sɔgan wa dó nuhudó radiotherapy kavǐ chemotherapy nádó sɔgan glɔnalina ná nutitɛ lɔ nádó hwɛn.