Hùnwhẹ Gbagli Tọn

This article is written in Gun (Gungbe)

Hùnwhẹ Gbagli Tọn yin nuwiwa whemẹwhemẹ tọn de he nọ wa aimẹ to Gbagli, oto pẹvi de to Awọnlin sin aṣẹ mẹ to Naijilia. E yin titobasina gbọn African Renaissance Foundation(AREFO) gblamẹ. Nuwiwa lọ nọ do nuhe oto pẹvi bẹhẹn gando mẹyusisa na yovo lẹpo go. E yin nọtẹn nuwiwa aṣa tọn po nuwiwa mẹyugbeji tọn po. Awuwlenanutọ lọ nọ basi oylọ na tovi lẹ po mẹhe yiwanna nuwiwa aṣa tọn lẹpo lẹdo aihọn pe nado wa du hùnwhẹ lọ. Nuhe nọ yin mimọ to nuwiwa lọ tẹnmẹ lẹ wẹ Ayọnukuvitọ lẹ, Wedutọ lẹ, po Bojlẹtọ lẹ po. Nudevo lẹ wẹ Bọọlu gbigba, Satọ hun hiho podo hùnwhẹ azan tundote tọn.

Otàn

Hùnwhẹ lọ yin didoai to owhe 1999 nado nọ flin whenue mẹẹyu sisa do wajọ do wa vivọnu podọ oto hoho whenu tọn he mẹ onu mọnkọtọn nọ jọ te lẹ. Hùnwhẹ Gbagli Tọn owhe 2015 tọn yin pinpọnhlan taidi Toussaint L'ouverture: e yin kanvivan mẹẹyu lẹ tọn na tundote. Nuwiwa lọ bẹjẹeji to azan 20tọ, osun 8tọ bo fo to azan 30tọ, osun ṣiantọnto owhe 2015. Nuwiwa lọ ze tito de dote to Naijilia mẹ bọ mẹhe tin to mẹẹyugbeji lẹẹpo nọ gọ jẹpọ to aigbayetọn titi ji. E nọ wa aimẹ to wehọmẹ Badagry Grammar School tọn mẹ, to Gbagli, Aimatẹn Awọnlin tọn mẹ to oto Naijilia mẹ.

Otàn afanumẹ lẹ sin oto tọn

Oyin lọ Gbagli yin didesọn tovi he nọ nọ oto pẹvi lọ mẹ he bẹ whehuhu, glezọn, whlakọzọn wiwa po hẹn. Mẹdelẹ yise dọ yinkọ oto lọ tọn yin dido gbọn mẹlọ he nọ yin Agbada, he yin glezọnwatọ akonka de, he ogle etọn nọ yin Agbadaglemẹ, e wa yin didiọ to nukọnmẹ zun Gbagli gbọn yovo Europe tọn lẹ dali. To bẹjẹeji 1800 Gbagli yin aliho tangan lọ he yovo Europe tọn lẹ nọ yizan nado bẹ mẹhe yin sisa lẹ gbọn. Fide tin he nọ yin yiylọdọ Point of No Return, he wa nọ yin yiylọdọ Gbẹrẹfutomẹ todin, finẹ dotọ de tin te he nọ yin nina mẹhe yin sisa lẹ nado nu bo wọn fihe ye tlọn. To vivọnu owhe 1800, Gbagli wẹ yin oto fibẹtado tọn he to yakẹ́ to whenue awhan fọn to ṣẹnṣẹn na Port-Novo po Dahomey po podọ na tẹnsisa na afanumẹ lẹ. To 1983 Chief Mobee yin togan mẹẹyu gbeji tọn he nọ sa mẹlẹ do afanu. Petlezin tintan yin gbigba do tọpa Gbagli tọn to 1845. To alọnu, nọtẹn enẹ ma yin nukunpedego to aliho dagbe mẹ titengbe gbọn ahọluduta lẹ gblamẹ. Gandudu Babatunde Fashola tọn to alọgọ nado mọdọ oto lọ to nukọnyi, enẹwutu, ogan ehe bẹ vojlado aliho oto lọ tọn he tlọn Awọnlin wa Gbagli tọn he yin Aligblogodo Gbagli tọn.

Pọn dogọ

Ojude ọba festival
Igogo festival
Badagry
Lagos badagry expressway