Hùnhwɛ Gbagli tɔn/guw-bj

Gun (Bénin)

Gun (Gungbe)

Cet article est écrit en Gun (Bénin)

Hùnhwɛ Gbagli tɔn nyí nuwiwa xwemɛxwemɛ tɔn ɖé xe nɔ wa aimɛ to Gbagli, oto kpɛvi ɖé to Awɔnlin sin acɛ mɛ to náijilia. é nyí titobasína gbɔn African Renaissance Foundation(AREFO) gblamɛ. Nuwiwa lɔ nɔ dó nǔxe oto kpɛvi bɛhɛn gandó mɛyusisa ná yovo lɛkpó go. É nyí nɔtɛn nuwiwa aca tɔn kpó nuwiwa mɛyugbeji tɔn kpó. Awuwlenanutɔ lɔ nɔ basí oylɔ ná tovi lɛ kpó mɛxe yiwǎnna nuwiwa aca tɔn lɛkpó lɛdó ayihɔ́n kpé nádó wa ɖu hùnhwɛ lɔ. Nǔxe nɔ nyí mimɔ to nuwiwa lɔ tɛnmɛ lɛ wɛ Anyɔukuvitɔ lɛ, Weɖutɔ lɛ, kpó Bojlɛtɔ lɛ kpó. Nuɖevo lɛ wɛ Bɔɔlu gbigba, Satɔ hun xixo kpódó hùnhwɛ azan tundóte tɔn.

Otàn

Hùnhwɛ lɔ nyí didóai to oxwe 1999 nádó nɔ flin hwenue mɛɛyu sisa dó wajɔ dó wa vivɔnu kpóɖɔ oto xoxo hwenu tɔn xe mɛ onǔ mɔnkɔtɔn nɔ jɔ te lɛ. hùnhwɛ Gbagli Tɔn oxwe 2015 tɔn nyí kpinkpɔnhlan tayiɖi Toussaint L'ouverture: é nyí kanvivan mɛɛyu lɛ tɔn ná tundóte. Nuwiwa lɔ bɛjɛeji to azan 20tɔ, osun 8tɔ bo fo to azan 30tɔ, osun ciantɔnto oxwe 2015. Nuwiwa lɔ ze tito ɖé dóte to náijilia mɛ bɔ mɛxe tin to mɛɛyugbeji lɛɛkpó nɔ gɔ jɛkpɔ to ayigbayětɔn titi ji. é nɔ wa aimɛ to wexɔmɛ Badagry Grammar Scxool tɔn mɛ, to Gbagli, Aimatɛn Awɔnlin tɔn mɛ to oto náijilia mɛ.

Otàn afanumɛ lɛ sin oto tɔn

Onyi lɔ Gbagli nyí ɖiɖésɔ́n tovi xe nɔ nɔ oto kpɛvi lɔ mɛ xe bɛ xwexuxu, glezɔn, hwlakɔzɔn wiwa kpó hɛn. Mɛɖélɛ yise ɖɔ nyíkɔ oto lɔ tɔn nyí didó gbɔn mɛlɔ xe nɔ nyí Agbada, xe nyí glezɔnwatɔ akonka ɖé, xe ogle étɔn nɔ nyí Agbadaglemɛ, é wa nyí ɖiɖiɔ to nukɔnmɛ zun Gbagli gbɔn yovo Europe tɔn lɛ dali. To bɛjɛeji 1800 Gbagli nyí alixo tangan lɔ xe yovo éurokpé tɔn lɛ nɔ yizan nádó bɛ mɛxe nyí sisa lɛ gbɔn. Fiɖé tin xe nɔ nyí yiylɔɖɔ kpóint of No Return, xe wa nɔ nyí yiylɔɖɔ Gbɛrɛfutomɛ todin, finɛ dótɔ ɖé tin te xe nɔ nyí nina mɛxe nyí sisa lɛ nádó nu bo wɔn fixe yě tlɔn. To vivɔnu oxwe 1800, Gbagli wɛ nyí oto fibɛtadó tɔn xe to yakɛ́ to hwenue ahwan fɔn to cɛncɛn ná kpórt-Novo kpó ɖaxomey kpó kpóɖɔ ná tɛnsisa ná afanumɛ lɛ. To 1983 Cxief Mobee nyí togan mɛɛyu gbeji tɔn xe nɔ sa mɛlɛ dó afanu. kpétlezin tintan nyí gbigba dó tɔkpa Gbagli tɔn to 1845. To alɔnu, nɔtɛn énɛ ma nyí nukúnkpéɖégo to alixo ɖagbe mɛ titewungbe gbɔn axɔluɖuta lɛ gblamɛ. Ganɖuɖu Babatunde Fashola tɔn to alɔgɔ nádó mɔɖɔ oto lɔ to nukɔnyi, énɛwutu, ogan éxe bɛ vojladó alixo oto lɔ tɔn xe tlɔn Awɔnlin wa Gbagli tɔn xe nyí Aligblogodo Gbagli tɔn.