Ahọsi Oronsen
Ahọsi Oronsen yin orisha (kavi numẹsẹ̀n) de sọn otàn hoho Ayọnu lẹ tọn mẹ. Hùnwhẹ Igogo tọn he nọ yin ayidego whemẹwhemẹ to Owo nọ yin bibasi nado doyẹyigona ẹn.
| Sunnu kavi yọnnu | yọnnu  |
|---|---|
| Otò he mẹ e wá sọn | Naijilia |
| Azọ́n etọn | queen, goddess |
| Religion or worldview | Yoruba religion |
Nudọnamẹ delẹ sọn kandai otàn Owo tọn he nọ yin pinpin gbọn gbẹtọ lẹ dali mẹ jlado
Sọn nudi owhe 600 die wayi, Ahọlu Rerengejen Owo tọn dukosọhẹ yọnnu whanpẹnọ de he yinkọ etọn nọ yin Oronsen to gbeyinyan etọn de whenu. Whanpẹ etọn dọ̀n ayidonugo Ahọlu lọ tọn to afọdopolọji, enẹwutu e plan ẹn yì họ̀nmẹ ahọlu tọn etọn podọ e yíì do basi dopo to asimọwhlá etọn lẹ mẹ. To alọwle yetọn godo, Oronsen do mẹhe e yin taun hia asu etọn: kakati nado yin yọnnu whanpẹnọ de poun, Oronsen na taun tọn yin orisha de.
Nudọnamẹ ehe dobuna ahọlu taun. To paa mẹ, lehe e ko to nuyiwa hẹ numẹsẹ̀n lẹ do dile e to wiwa do hẹ Oronsen do sọgan ko hẹn okú ajiji wá na ẹn. Oronsen dọna ẹn ma nado dibu na emi. Homẹ Oronsen tọn hùn nado nopọ hẹ’ẹ, podọ e jlo na nọ aihọn mẹ nado yin dopo to asi etọn lẹ mẹ, ṣigba e dosù delẹ na ahọlu lọ, eyin ahọlu yigbè ma nado dùsù atọ̀n he gando ego lẹ, e na nọpọ po e po. Rerengejen dopa nado wà nuhe e biọ to esi lẹ, podọ to nukọnmẹ, e dosẹ́n na asi etọn tintan po asi he po lẹpo po ma nado dùsù he Oronsen zedai lẹ.
Ahọlu lọ po asi vodun etọn po sọ vẹ́ dogọ hugan lehe yé te dai whenue mẹde ma ko yọn mẹhe nkọ ahọsi Oronsen yin, podọ to ojlẹ kleun de godo, Oronsen dona whẹndo asu etọn tọn blebu po adọkun susugege po. To gbedopo, to whenuena yé to gbéyan, Oronsen tindo wiwọ po ahọsi he po lẹ po, na ehe wutu, yé dùsù Oronsen tọn lẹ nado hẹn homẹgble e.
Po avi vivẹ po, Oronsen họ̀n sọn họ̀nmẹ ahọlu tọn, nuhọtọ lẹ po ogán devo lẹ po wà nuhe go yé pe lẹpo nado dín Oronsen, ṣigba vivẹnu yetọn lẹpo wẹ yin ovọ́. To whenue ahọlu lọ lẹkọ sọn gbeyinyan, yé dowẹn nuhe jọ to whenue e ma tin to whégbè lẹpo tọn na ẹn, podọ po awubla po, e tọ́n nado yì dín asi etọn na ede.
To whenue e ko díìn na okle kande, ozán kande godo, e wá mọ ẹn to zungbo de mẹ. Rerengejen vẹ̀ Oronsen nado lẹkọwa emi de, ṣigba e dọna ẹn po awubla po dọ, emi ma na sọgan sọ nọ gbẹtọvi lẹ ṣẹnsẹn ba na yé ko de emi hia wutu. Enẹwutu, e dọ na Rerengejen nado wleawuna hùnwhẹ de to oflin emitọn mẹ, na emi nido zindonukọn nado to didona otò Owo tọn to whepoponu. Po awubla po, Ahọlu lọ yigbe nado wamọ podọ to nukọnmẹ he e lẹkọ wá họ̀nmẹ, e degbè dọ hùnwhẹ lọ ni yin didoai. Nuhewutu omẹ Owo tọn lẹ do nọ payi hùnwhẹ Igogo tọn kakajẹ egbe niyẹn.